Travma Nedir?

TRAVMA CERRAHİSİ

 

Travma

İnsan vücudunun dışarıdan bir etki ile dokuların ve eklemlerin karşılayamayacağı güçte bir direnç ile karşılaşması sebepli meydana gelen fiziksel yaralanmalara travma denir.

 

Ortopedi ve travmatoloji tıp disiplinindeyse travmanın konusu, kas-iskelet sisteminde oluşmuş fiziksel yaralanmalar ele alınır. 

Ortopedik travma kollarda, ellerde, ayaklarda, bacaklarda ve omurilik gibi noktalarda meydana gelen hasarlarda; kas, sinir, iskelet sistemi, eklemler gibi yaralanmalarla ilgilenir. Bu tür yaralanmalardan kaynaklanan travmalar ortopedik travma cerrahileri alanına girer. Ortopedi ve travmatoloji bölümü gerektiğinde diğer branşlardan yardım alarak birlikte çalışır.

 

Herhangi yüksek bir yerden düşme, sert bir yüzeye çarpma, burkulma gibi sert ve şiddetli olabilen her türlü durum travma bölümünde incelenir. Özellikle kemik kırılmaları, kas yaralanmaları ve uzuv kopması gibi travma yaralanmaları ortopedi bölümünün konularındandır.  Günlük hayatta sıklıkla karşılaşılan bu sebepler dışında; araç iç/dış trafik kazaları, ev ve iş kazaları, spor yaralanmaları, ateşli silah yaralanmaları ve doğal afetler (deprem, göçük altında kalma vb.) gibi çok farklı nedenlerle travma meydana gelebilir.

 

Yaşanan duruma göre travmalar için basit bir yumuşak doku ezilmesinden büyük kemiklerde parçalı kırıklara, hatta uzuv (ekstremite) kopmalarına kadar uzanabilen geniş bir yelpazeden söz etmek mümkündür.

 

Travma sonucu oluşabilecek ortopedik yaralanmalar; kırıklar, eklem çıkıkları, kemik ve eklem çevresindeki yumuşak doku (kas-tendon-bağ, damar ve sinir) yaralanmaları şeklinde izole olarak ya da birliktelik gösterebilecek şekilde oluşabilir.

 

Travma Çeşitleri

• Künt travma, trafik kazalarında görülmektedir.
  Ezilme, yırtılma, basınca bağlı akciğer, bağırsak mesane ve diyafram hasarı
• Penetran travma (delici-kesici aletle)

• Düşük enerjili (bıçak, şiş)
• Orta enerjili (tabanca ve bazı tüfekler)
• Yüksek enerjili (askeri ve av tüfekleri)

• Düşme
• Yanık (patlamaya bağlı)

 

Travmalar sonucu sıklıkla karşılaştığımız ortopedinin konusu olan hasarlar/yaralanmalar:

Kalça kırığı

Femur kırığı

Tibia kırığı

Ayak bileği kırığı

Topuk (kalkaneus) kırığı

Omuz (proksimal humerus) kırığı

Kol (humerus) kırığı

Dirsek kırığı

Ön kol kırığı

El bileği kırığı

Travmatik yaralanmaların tıbbın her alanında olduğu gibi doğru teşhis ve tedavisi çok önemlidir. Doğru tedavi edilmemesi durumunda hastalar, kırıklara özgü yanlış kaynama ya da kaynamama gibi komplikasyonlar yaşayabilir, bu komplikasyonlar dışındaysa enfeksiyon, eklem hareket kısıtlılığı ve kireçlenme, uzuv kaybı gibi problemlerle karşı karşıya kalabilirler.

Doğru teşhis ve tedavi için travma geçirmiş bir hastanın tedavisinde iyi donanımlı ve ciddi organizasyona sahip bir merkezde gerekli tetkiklerin yapılması kaçınılmazdır. Travma yaşayan hastanın karşılanması, ilk müdahalesi, süreç takibinin ilgili uzman tarafından titizlikle yapılması hayati önem taşır. Özellikle uzuv kaybı ve kırık gibi yaralanmalarda hızlı müdahale hayat kurtarıcıdır. Konusundan uzman hekimlerce travmanın/yaralanmanın ciddiyeti değerlendirilerek ve gerekli müdahalelerde bulunarak hasarı en aza indirmek üzere hareket edilmesi önemlidir. Bu noktada hastanın hekim ile tam bir uyum hâlinde hareket etmesi ile süreçte teşhis/tedavi/iyileşme süreci en aza indirgenebilir. Yeterli ekipmanların ve tam donanımlı ameliyathane ortamlarında yapılan hızlı müdahaleler, travmaya bağlı oluşabilecek komplikasyonları sıfıra indirerek hastanın sağlığına kavuşmasını sağlar.

Teknolojik gelişmelere paralel olarak özellikle kırık tedavisinde cerrahi yöntemler ve konservatif yaklaşımlar günden güne yenilenmektedir. Yeniliklere bağlı olarak daha modern ve hastaya minimum hasar ihtimali sunan tedavi yöntemleri geliştirilmektedir. Temelde bilinmesi gereken; travmalara bağlı oluşan hasarların muhakkak tespiti, kontrolü ve iyileşmesi yönünde cerrahi ya da ameliyat dışı yaklaşımla iyileşmenin mümkün olduğudur.

Her ne şekilde yaralanmış olursa olsun, travma sonucu başvuran hasta için uygulanacak olan tedavinin amacı; vücut bütünlüğünü korumak, travma meydana gelen bölge için fonksiyonların geri kazanılmasını sağlamak ve kişinin en kısa sürede günlük yaşama aktif katılımını sağlayacak yönde olmalıdır.

 

 

 

Ortopedik Travmatolojide Kullanılan Tedavi Yöntemleri

Yaralanmaları tedavi etmek, hem cerrahi operasyonla hem cerrahi operasyon olmadan mümkündür.

 

Konservatif (Cerrahi Müdahale Gerektirmeyen) Tedaviler: Konservatif tedaviler en genel anlamda travmatik bölgenin alçı, atel ya da birtakım sargılama teknikleri ile sabitlenmesidir.

 

Bu tedavi türünde değişen/gelişen teknoloji ile birlikte eskiden uygulanan sert ve uzun alçılama tedavilerinin yerini günümüzde yarı sert ya da daha yumuşak tespit yöntemleri ile erken yük verdirmeye yönelik, fonksiyon kısıtlamasına yol açmayan tespit yöntemleri almıştır. Tespit/tedaviye yönelik bu araçlar günümüzde kişiye özel tasarlanıp üretilebilmektedir. Bunun dışında kas-iskelet sistemindeki yaralanmaların iyileşme süresini kısaltabilen, tespit araçlarına eklemlenmesi mümkündür. İyileşmeyi uyarıcı farklı ultrasonografik cihazlar da mevcuttur.

 

Cerrahi Tedaviler

1. Protez Cerrahisi:
   
   Özellikle kalça ve omuz bölgesindeki kırıklarda ya da hastanın kendi kemiğinin onarılamayacak şekilde hasarlandığı kırıklarda kısmi ya da tam eklem protezleri ile uygulanan cerrahi girişimlerdir ve genelde yaşlı ve kemik kalitesi iyi olmayan hastalarda uygulanır.

Protez cerrahisi kararı sonrası hastalara cerrahi müdahale yapılır ve ertesi günü eklemlerine yük verebilecek şekilde hareketlendirilmeleri sağlanır.

2. Kapalı İntramedüller Çivileme Tekniği:

   Üst (kol ve ön kol) ve alt (uyluk ve bacak) ekstremitelerdeki uzun kemiklerdeki basit-parçalı kırıkların ve kalça kırıklarının büyük bölümünde uygulanan bir yöntemdir. Kırık hattı açılmadan 2-3 cm’lik küçük cilt kesileri açılarak kemiğin içerisine yerleştirilen implantlarla gerçekleştirilir ve kırık iyileşme süresini kısaltan bir tekniktir.

 

3. Plak-Lak-Vida Tespiti:

Çok eski yıllardan bu yana kırık tespitinde kullanılan implantlardır. Günümüzde vücut ile uyumluluğu yüksek olan temel olarak paslanmaz çelik ve titanyumdan imal edilen metallerden yapılan bu implantlar ortopedik travmatolojinin en temel implantları olarak bilinir.
– Basit bir parmak kırığından omurga kırıklarına, pelvis (leğen kemiği) gibi birçok bölgede oluşan kırıklar bu tespit materyalleri sayesinde onarılabilir.

 

Artroskopik/Küçük Müdahaleli Operasyonlar:

Eklem içi kırıkların bir kısmında, eklem açılmadan kırıkların tespitini sağlayabilir; bu sayede ameliyat sonrası oluşabilecek eklem sertliği olasılığını azaltabilir, fizik tedavi ve tam fonksiyona ulaşma zamanını kısaltan operasyon türüdür.