Ön Çapraz Bağ Yırtıkları

 

Ön çapraz bağ, dizin öne doğru kaymasını ve dönmesini kısıtlayarak eklemin normal bir şekilde hareket etmesini sağlar.

 

Ön Çapraz Bağ Yırtılması Nedenleri

Ön çapraz bağ yırtılması sıklıkla futbol, basketbol, voleybol, tenis gibi ani hareketlerin yapıldığı spor branşlarında görülür. Çoğunlukla sabit ayak üzerinde vücudun ani bir şekilde dönmesiyle ön çapraz bağın gerilerek kopmasına neden olur. Bunun yanında; bir zıplama sonrasında düz ayak olarak düşmek, koşarken hızlı yön ve hız değişiklikleri yapmak, dizin yan kısmından kuvvetli bir travmaya uğramak gibi durumlarda da ön çapraz bağ yırtığı oluşabilir. Ön çapraz bağ yırtılırken dizde ani bir kopma hissi yaşanır ve dizde şişlik meydana gelir. Kopan bağ nedeniyle dizin içinde kanamalar meydana gelir ve şiddetli ağrılar yaşanabilir. Sporcu genellikle spora devam edemez ve müsabakayı bırakmak zorunda kalır.

 

Ön Çapraz Bağ Yırtılmasının Belirtileri

Yırtılmadan sonra gelişen şişlik ve ağrı, istirahat ve buz uygulaması gibi tedavilerle kaybolabilir. Hasta günlük yaşantısına dönebilir ancak bu travmanın ilk etkilerinin atlatıldığı bir dönemdir. Şişlik ve ağrının kaybolması yırtılmış olan ön çapraz bağın iyileşmiş olduğu anlamına gelmez. Zamanla ön çapraz bağ yırtık olduğu için dizde güçsüzlük, emniyetsizlik, boşalma, ani hareketlerde dizi kontrol edememe gibi belirtiler ortaya çıkar. Ön çapraz bağ kopması olan dizlerde futbol, basketbol, voleybol gibi ani sıçrama, dönüş ve hızlanmaların olduğu sporların üst düzeyde yapılması mümkün değildir. Eğer sporcu ön çapraz bağı olmadan bu sporlara devam etmek isterse yeni yaralanmalar ve dizdeki hasarın artma riski çok yüksektir.

 

Ön Çapraz Bağ Yırtılmasının Tanısı

Ön çapraz bağ yırtılması sonrasında hastanın ‘dizinin döndüğünü’ ya da ‘dizinden ses geldiğini’ söylemesi probleme tanı konmasına büyük avantaj sağlamaktadır. Ön çapraz bağ yırtıklarına menisküs yırtıklarının da eşlik etmesi sık karşılaşılan bir durumdur.

Ön çapraz bağ yırtıklarının kesin tanısı muayene sonrası röntgen ve MR (Manyetik Rezonans) ile kesinleştirilir. Ancak nadir de olsa MR yanıltıcı olabilir, bağ işlev görmeyecek derecede yaralanmış olduğu hâlde MR’de bağın devamlılığı korunmuş gibi görülebilir. Bu nedenle tedaviye karar verirken MR tek belirleyici değildir, muayene ve hikâye bulguları da göz önüne alınmalıdır.

 

Ön Çapraz Bağ Yırtılmasının Tedavisi

Ön çapraz bağ yırtıklarının tedavisi ameliyatla olmaktadır. Ön çapraz bağın tam yırtığının kendi kendine iyileşmesi mümkün değildir. Çocuk, genç ve orta yaş grubu hastalarda başka bir seçenek söz konusu değildir. İleri yaş hastalarda diz ekleminde artroz (yıpranma/dejenerasyon) mevcut değil ve hareketli bir yaşam sürüp sporla uğraşıyorlarsa yine cerrahi tedavi söz konusu olabilmektedir. Cerrahi olmayan tedavi seçilmişse dizde oluşabilecek emniyetsizlik ve boşluk hissini azaltmak için kas güçlendirme programları önerilir ve dizi zorlayıcı sporlarda koruyucu dizlikler kullanılabilir. Ancak şiddetli bir zorlanma olduğunda her ikisi de dizin yerinden çıkmasını engelleyemez ve dizde ilave yaralanmalar ortaya çıkabilir.

 

Ameliyatın en önemli amacı, dizdeki boşluk ve güvensizlik hissini ortadan kaldırarak  yaralanma öncesinde bulundukları spor seviyesine geri döndürmek. Aynı zamanda ilk yaralanma sırasında hasar görmeyen menisküsleri korumak ve tamir edilebilen menisküs yırtıklarını onararak ileriki yıllarda dizde oluşabilecek aşınma ve yıpranmanın önüne geçmektir.

 

Yaralanma sonrası diz içerisinde oluşan kanamaya bağlı yaygın bir şişlik görülür. Genellikle tercih edilen yöntem, operasyon için bu şişliğin gerilemesini beklemektir. Bu süre 2-3 hafta alabilmektedir. Ön çapraz bağ ameliyatları artroskopik teknikle kamera yardımıyla kapalı olarak gerçekleşmektedir ve yöntemi cerrahi olarak yeni bağ oluşturulmasıdır. Yeni bağ oluşturulurken hastadan alınan tendonlar kullanılmaktadır.

 

Ön Çapraz Bağ Yırtılması Ameliyatı Sonrası

Ameliyat sonrasında hastanede kalış süresi 1-2 gündür. Ön çapraz bağ ameliyatında başarının önemli bir parçası ameliyat sonrası uygulanacak rehabilitasyon programıdır. Ameliyatın ertesi günü hasta çift koltuk değneği (dizi aşırı yüklenmelerden korumak için) yardımıyla yürümeye başlayabilir. Eğer ön çapraz bağ yırtığına menisküs yırtığı da eşlik ediyorsa ameliyat sonrası 3-4 hafta süre ile dize yük vermeden, çift koltuk değneği ile yürümek gerekmektedir. Diz eklem hareketleri her hafta derecesi artırılarak tekrar kazanılır. Ön çapraz bağ ameliyatı sonrasında günlük hayata dönüş ilk hafta içerisinde mümkündür. Ancak işe dönüş çalışılan sektöre göre değişiklik gösterir. Yeni bağın kemik tünellere kaynayarak tutunması 6 hafta sürer. Bu kritik süre sonrasında araba kullanma imkânı olur. Spora dönüşse 6–8 aydan sonra mümkün olmaktadır.