Omuz Çıkığı (Bankart Lezyonu)

Omuz vücudun en sık çıkan eklemidir. Omuzu yerinde tutan bazı bağların yırtılması sonucu çoğunlukla omuzun ön ve alt tarafına doğru çıkık olur. Genel eklem gevşekliğine bağlı çıkıklar oluşsa da en sık neden belirgin ve şiddetli bir travmaya (düşmelere bağlı olmak üzere spor yaralanmaları, araç kazaları veya ters bir hareketle omuzun zorlanması gibi) bağlıdır. Az sayıdaki hastadaysa travma olmadan basit bir hareketle omuz çıkığı gelişebilir. Omuzun ters bir pozisyonda zorlanması kol kemiğinin baş kısmını, sığ olan yuvadan çıkarır. Bu hastanın şiddetli ağrı duymasına ve omuzunu hareket ettirememesine neden olur. Eklemde duruş bozukluğu ve deformasyon (apolet belirtisi), kolda uyuşma gelişebilir.

Çıkık gelişen omuz eklemi kendiliğinden yerine girebilir. Eğer girmezse hemen hastaneye başvurulmalıdır. Uzun süre eklemin çıkık kalması önemli damar ve sinir yaralanmalarına yol açabilir. Yerine oturtulan omuz eklemi kısa süreli (3-5 gün) kol askısında istirahate alınmalıdır. Omuz çıkığı olan hastalara, eklem yerine yerleştirildikten sonra röntgen filmi ve MR incelemesi yapılır. Ameliyat planlanan hastalardaysa özel teknikler ile çekilen bilgisayarlı tomografi gereklidir.

Omuz çıkığının en önemli sorunlarından birisi, çıkığın tekrarlamasıdır. Genellikle genç yaşlarda geçirilen omuz çıkığının ardından sık sık ve basit bir şekilde omuz ekleminin çıkmasına, tekrarlayan omuz çıkığı denir. Çıkığa sebep olan lezyonun adıyla bankart lezyonu da denir. Omuz ekleminde bir kez çıkık oluşunca yırtılan eklem kapsülünün kendiliğinden iyileşme özelliği olmadığı için eklem sonrasında kolay bir zorlanmayla çıkar. Tekrarlayan çıkıklarda daha düşük şiddette travma eklem çıkığı için yeterlidir. Zamanla günlük aktivite sırasındaki basit hareketler, hatta uyku sırasındaki kol hareketleri bile çıkık oluşturabilir. Kolay çıkan omuz eklemini hasta kendisi yerine oturtmaya başlar. Erken dönemde bu hastaya ağrı vermese de zamanla oluşan her çıkık, omuz ekleminde kireçlenmeye neden olabilir. İlerleyen kıkırdak hasarı omuz ekleminde ciddi tahribata ve artrit denilen ağrılı, hareket güçlüğü olan bir eklem gelişmesine neden olur. Bu durum hastanın yaşam kalitesini ileri derecede bozar.

Omuz çıkığının tanısı röntgen çekilerek konulur. Omuz çıkıklarının büyük çoğunluğu öne çıkık şeklindedir. Nadir görülen arkaya çıkıklarda röntgende çıkıktan emin olunamayabilir. Bu durumda bilgisayarlı tomografi ile kesin tanı konulur. Manyetik Rezonans (MR) görüntülemede omuz eklemi etrafındaki yumuşak doku yapılarında meydana gelen hasar değerlendirilir. Özellikle tekrarlayan çıkıklarda MR incelemesi gereklidir.

Tedavide omuz eklemi bir tür kaldıraç manevrası ile yerine konulup askı ya da bandaja alınır. Eklemin yerine girmesi ağrının da dramatik bir şekilde kesilmesine yol açar. Çıkık sonrası uygulanan bandaj ya da alçı, maksimum üç hafta içinde çıkarılarak rehabilitasyona başlanır. Omuz çıkığının tekrarlayan çıkığa dönüşümü ilk çıkığın görüldüğü yaş ile doğrudan ilişkilidir. Uygun hastalarda hemen cerrahi tedavi kararı verilebilir. Cerrahide amaç, bozulan yapıları (yırtık eklem kapsülünü dikerek) tekrar eski hâline getirmektir. Artroskopik (kapalı) veya açık ameliyat yapılabilir. Kemik yüzeylerde aşırı aşınma ve kemik kaybı olan hastalarda, başka bölgeden alınan kemik ile bu bölge tamir edilebilir. Ameliyat sonrası hasta birçok yönden günlük yaşama dönebilmekte, sadece bazı hareketler 6 hafta yasaklanmaktadır. Spora dönüş zamanıysa genelde 4-6 ayı bulmaktadır.